I Dünya Harbi Öncesi İngiltere’de Kurulan Türkofil Bir Dernek: The Anglo-Ottoman Society Aralık 2019, Cilt 83 Sayı 298
I Dünya Harbi Öncesi İngiltere’de Kurulan Türkofil Bir Dernek: The Anglo-Ottoman Society Aralık 2019, Cilt 83 Sayı 298
Bu toplantıda hazır bulunan yeni üye veya üyeler, katılacakları Bilim Kolundan öneri sahibi veya başka bir üyece yapılacak konuşma ile Genel Kurul’a tanıtılır. Bir adayın üyeliğe seçilmiş sayılabilmesi için Kurum’a kayıtlı asıl üye sayısının yandan bir fazlasının oyunu alması gereklidir. Raporların okunması ve konuşmalar sona erdikten sonra adayların adlan ve soyadları çoğaltılmış bir liste halinde toplantıda bulunan üyelere dağıtılır. Oylamalar, üye adaylarının adlarının hizasına yanyana konulmuş olan EVET ve HAYIR sözcüklerinden birini çizmek suretiyle gizli olarak ve üyelerin adları okundukça oy pusulaları verilmek suretiyle yapılır. Madde 29 — Tüzüğün kuruluş amacına dair olan maddesi değiştirilemez. Genel Kurul’da hazır bulunan asıl üye sayısının üçte iki çoğunluğu ile değiştirilebilir. Madde 18 — Yayın Komisyonu, BELLETEN, BELGELER ve öteki yayınların Genel Kurul’ca kabul edilen genel yayın programına uygun olarak zamanında basılması ve yayınlanmasını gözetmekle görevlidir. Genel Sekreter, Kurum’un bilimsel çalışmalarında, Bilim Kolları, Atatürk ve Türk Devrimini Araştırma Merkezi ve Yönetim Kurulu arasında eşgüdümü sağlar. Yönetim Kurulu’na seçilen yedi üyeden sonra en çok oy alan üç üye Yönetim Kurulu’nun yedek üyeleri sayılırlar. Boşalma olursa bunlardan en çok oy almış bulunan Yönetim Kurulu üyesi olur. Madde 11 — Genel Kurul’u Kurum’un asıl üyeleri oluşturur.
- O, The Oriental, Occidental and African Society; The Central Islamic Society; The Ottoman Committee; The Anglo-Ottoman Society; The Albanian Committee; The League of Justice of the Afro-Asian Nations gibi pek çok kuruluşta aktif görev alır[69].
- Madde 88 — Kurum, ilgili Bilim Kolu’nun önerisi ve Yönetim Kurulu kararıyla yabancı bilim kurumlarıyla işbirliği yapmak suretiyle de kazı ve araştırma yapabilir.
- Mr. Eyres, bu yazısında Osmanlı coğrafyası hakkındaki deneyimlerini aktarır ve ona göre, Osmanlı’nın yapısının değiştiğini ya da değişeceğini düşünmek zordur.
- Müdür, Basımevi’nin verimli ve düzenli çalışmasından Kurum Yönetim Kurulu’na karşı birinci derecede sorumludur.
Kutsal toprakların paylaşılması müzakerelerin mevzusu olacak çağdaş Hristiyanlığın bir öğrencisi olarak buna şahitlik edeceğiz. Ancak sonunda mümkün olduğunca burada küçük otonom bir devletin kurulacağını düşünüyorum”[140] diyerek de Filistin ile ilgili paylaşım düşüncesini öngörür. Onun ilk teşebbüsü, Osmanlı Devleti’nin bütünlüğünün korunmasına yardımcı olmak amacıyla, Osmanlı Ortaklık Komitesi kurmaya yardımcı olmaktır. Ardından İngilizlerin ve Kıta Avrupalı politik ve basın çevrelerinde Türkiye’nin Avrupa savunması için çağrıldığı bir dizi Müslüman ve Hıristiyan üyeden oluşan Anglo-Ottoman Society’de etkili olmaya başlar[87]. Hatta Marmaduke Pickthall Müslüman olmadan önce de açık ve cesur bir biçimde Osmanlı yanlısı bir tavır sergiler ve bunun üzerine yetkililer onu güvenlik riski olarak görürler[89]. Onun bütün gayreti İngiliz ve Türkler arasında ilişkilerin dostça olması içhttps://sahabet-tr.site/[90]. Ancak Pickthall’ın bu davranışı çoğu İngiliz politikacı tarafından hoş karşılanmamış ve hatta engellenmiştir. İstanbul Başkonsolosu Mr. Eyres’in 9 Aralık 1913 tarihli Daily Telegraph’da bir yazısı yayımlanmıştır. Mr. Eyres, bu yazısında Osmanlı coğrafyası hakkındaki deneyimlerini aktarır ve ona göre, Osmanlı’nın yapısının değiştiğini ya da değişeceğini düşünmek zordur.
Ayrıca İngiliz kamuoyunu da etkilemek düşüncesiyle bir İngiliz-Türk Derneği kurulması için adımlar atılmaya başlanmış ve bunun için de doğru kişilerle hareket etmek gerektiği düşüncesi hâkim olmuştur. Ta‘zîr suçlarında maddî zararın varlığı daima zorunlu değildir; bir ibadetin terkinde veya sözlü saldırı, hakaret vb. Bazı suçlarda olduğu üzere mânevî zarar söz konusu olabileceği gibi fiil veya ihmalin büyük zarara yol açma tehlikesi de suç olarak değerlendirilebilir. Bazı durumlarda kişinin kendisine zarar vermesi de (uyuşturucu kullanımı gibi) cezaya mesnet teşkil edebilir. İntibak sonucu, önceki aylık ücretleri daha fazla olanların aradaki farkı, kademe ilerlemesi ve derece yükselmesi ile giderilinceye kadar kendilerine ayrı bir kalemde tazminat olarak ödenmeye devam edilir. Uyarma cezası Genel Yönetmenlik veya Basımevi Müdürlüğü’nce yazılı olarak verilir. Aynı davranışlar tekrarlanır ve ikinci kez uyarma cezası verilirse bu uyarma sicile geçer. Madde 156 — Görevli ve hizmetliler için her yılın kasım ayı içinde bölüm şeflerince yeterlik çizelgeleri düzenlenerek Genel Yönetmenliğe veya Basımevi Müdürlüğüne verilir. Bu çizelgeler sorumlularca incelendikten sonra Yönetim Kurulu’na sunulur. Madde 147 — Para ve mal sorumluluğu olanlarla saymanlık müdürleri ve yardımcılarına her yıl bütçe yönetmeliğinde saptanacak miktarda mali sorumluluk ödeneği verilir. Madde 146 — Genel Yönetmen’in göstereceği gerek üzerine fazla çalışma yapanlara İş Kanunu hükümlerine göre fazla çalışma ücreti ödenir. Madde 143 — Kurum hizmetlilerine yılda biri kışlık, öteki yazlık olmak üzere iki kat elbise ile iki çift ayakkabı, iki gömlek, bir kravat ve üç yılda bir palto verilir.
Maddede belirtilen amaçlarına hizmet edebilecek kişiler, Dernekler Kanunu uyarınca Kurum’un asıl, onur ve muhabir üyeliklerine seçilebilirler. Bir tarih sevenler cemiyeti kurulması teklifi, bu konunun incelenip, önümüzdeki Genel Kurul toplantısına getirilmesi şeklinde karara bağlandı. Kurum çalışmalarını kamuoyuna tanıtmak için gerekli faaliyetlerde bulunulması teklifi, bu işin gerçekleştirilmesi için Yönetim Kurulu’na havale edildi. 16 Nisan 1982 tarihinde toplanan Genel Kurul’un aldığı karar gereğince yeniden düzenlenecek Tüzük ve Yönetmelikleri görüşmek üzere Türk Tarih Kurumu Genel Kurul’u, ilan edilen gündem gereğince 7 Ekim 1982 günü saat 9.30’da olağanüstü toplandı. 3.Bu meblağı, geçici olarak kurulun sekreteri olarak kabul eden Bay Bennett’e iletilmesini sağlamak. Yine Bennett’e dergilerin ve makalelerin yazarlarının seçimini bırakmak. 1.Tanınmış kişiler tarafından yılda en az 20 makaleye imza atarak en önemli İngilizce aylık dergilerde yayınlanmasını sağlamak.
Bunun üzerine bir liste isim hazırlanır ve Mr. Field, bu isimlerle beraber ofi sini kullanmak ve Türkiye’deki resmi kaynaklarla iletişime geçmek için Duse Muhammed’e gider. Kendisi çok güzel destek verir ve yaptıkları yardımlardan dolayı bu oluşumun ilk dönemlerinde İngiltere’deki yabancı temsilciler komitesine ve aynı zamanda kendisiyle beraber toplamda üç üyeden oluşan fi nans komitesine seçilir[32]. 1913 Ekim ayı ise artık yeni bir oluşumun da habercisi olmuştur. Bu oluşum bundan önceki Anglo-Ottoman derneklerinde olduğu gibi Turkofil bir yapıya sahiptir. Dışişleri Bakanı Tevfik Paşa’ya 20 Mart 1896 tarihinde, Londra’dan M.A.R. Bustany adlı bir kişi tarafından bir mektup gönderilmiştir. Mektubun devamında, bu sayede Osmanlı lehinde Avrupa ve Mısır’da İngiliz hükümetine karşı kampanya başlatacaklarından bahsetmiştir. Ayrıca Padişahın bu husustaki isteklerinin takdirle karşılanacağını da yazmıştır.
Dünya Savaşı’nın başlayacağı döneme kadar devam etmiştir. Savaş öncesinde ise The Anglo-Ottoman Society’nin kuruluşuna şahit olunur. Şüphesiz Anglo-Ottoman Society ve Ottoman Association’un kurulmasında Ottoman Committee’nin rolü vardır. İngiliz Dışişleri tarafından topluluğun faaliyetlerini kontrol etmek için şimdilik bir şey yapılamayacağının bilincinde olan Hindistan hükümeti bundan rahatsız olur. Yetkililerce Arthur Field ile onun kilit adamı olarak tanınan Duse Muhammed Ali, Türkiye, Pan-İslamcılık ve Etiyopyalıların ajanı olarak şiddetli şüpheli olarak görülür[148]. Dünya Savaşı sırasında Batı’nın Osmanlı’ya son saldırı günlerinde Londra’da bulunan çeşitli kuruluşlarda aktif bir biçimde görev alması etkili olur. Mesela “Albanian Committee”, “The Central Islamic Society”, “The Ottoman Committee” ve “Anglo-Ottoman Society”. Bazen Panislamik söylemlerle Osmanlı Devleti’nin savunuculuğunu da yapar. Bir ara İngiliz İstihbarat servisi bu sebeple Anglo-Ottoman’daki faaliyetlerini takip altına alır[149]. Türk İmparatorluğunu birkaç yıldır var olan bir projeye göre tamamen bölmeyi tasarladığını dillendiren Pickthall, çok ilginçtir daha Sykes-Picot antlaşması imzalanmadan paylaşımı tahmin eder. Arabistan’ın tüm yarımadası kademeli iltihak için nüfuz alanına dahil edileceğini de söyleyen Pickthall, “Fransa Suriye’nin büyük kısmını alacak.
Aslında Sykes’ın ayrı barış düşleri kurgulayan Pickthall’a ayrılacak zamanı yoktur. Pickthall’a 25 Mayıs 1916’da bir mektup yazarak, yabancı bir ülkeye gitme iznini reddeder. Valyi’nin daveti de böylesi bir ziyareti haklı göstermeye yetmez[101]. Pickthall bir kez daha başarısızlığa uğramıştır ama yine de pes etmez. Ottoman Commitee’de Duse Muhammed Ali sadece İngiltere’de temsili yabancılardan oluşan bir danışma komitesine seçilmekle kalmamış, aynı zamanda finans komitesinin üç üyesinden birisi olarak seçilmiştir. Duse Muhammed ve Mr. Field’in bu girişimleri daha sonra İngiliz-Osmanlı dernekleriyle ilgili yeni faaliyetlerin ortaya çıkmasını da sağlamıştır.
Atatürk ve Türk Devrimini Araştırma Merkezi çalışma usulleri Kurum Yönetmeliğinde gösterilir. Madde 13 — Denetleme Kurulu, Kurum’un bütün hesaplarını, para ve mallarla ilgili işlemlerini sürekli denetlemekle görevlidir. Genel Kurul, gerektiğinde Yönetim Kurulu’nun çağrısı veya üyelerden beşte birinin önerisi, ya da Denetleme Kurulu’nun isteğine uyularak olağanüstü toplantıya da çağrılabilir. Madde 9 — Kurum’dan çıkma isteğini yazı ile Yönetim Kurulu Başkanlığına bildiren üyenin adı üye kütüğünden silinir. Madde I— ATATÜRK’ün emir ve isteği üzerine, yüksek koruyuculuğu altında 15 Nisan 1931 tarihinde “Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti” olarak kurulan derneğin adı 3 Ekim 1935 tarihinde “Türk Tarih Kurumu”na çevrilmiştir.
Bu gibiler İttihat ve Terakki hükümetini hem emperyalizmin kurbanı, hem de dünyanın koyu tenli insanlarının koruyucusu olarak görürler. Hoca Kemaleddin gibi kimi Britanya Müslümanlarının İngiliz-Osmanlı ittifakından yana olmalarının bir nedeni de iki imparatorluğun milyonlarca Müslüman’ı kapsamasıdır[60]. Çünkü Osmanlı ve Britanya’nın farklı safl arda yer alması, bu kişileri de iki ateş arasında bırakacaktır. Savaşın hemen öncesinde 6 Ağustos’ta Caxton Salonu’nda düzenlenen toplantının organizatörü Duse Muhammed’dir. Toplantı büyük başarıyla geçmiş ve İngiltere’deki insanların Türklere bakış açısına sadece iyi katkılarda bulunmamış, İstanbul’daki resmi havanın daha da yumuşamasına neden olmuştur. Bu toplantı aynı zamanda Anglo-Türk ilişkilerini geliştirmek adına daimi bir komite oluşturulması için destek arayışına itmiştir.
